Το νέο προτεινόμενο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) περιλαμβάνει σημαντικές αλλαγές στο μέχρι σήμερα διαμορφωμένο ενεργειακό πεδίο με σημαντικότερη αυτή της πλήρους απολιγνιτοποίησης του Ελληνικού συστήματος με καταληκτικό έτος το 2028.
Το γεγονός αυτό αποτελεί κυρίαρχο στοιχείο για της περιοχές λιγνιτικής δραστηριότητας (Δυτική Μακεδονία, Μεγαλόπολη) οι οποίες σε χρονικό διάστημα μικρότερο της 10ετιας (ουσιαστικά 3ετίας!) καλούνται να αναδιατάξουν το παραγωγικό τους μοντέλο με σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις.
Το προτεινόμενο ΕΣΕΚ προβλέπει την δέσμευση της εκπόνησης Master Plan για την απολιγνιτοποίηση στο μέσο του 2020 χωρίς να υπάρχει αναφορά στην κύρια δομή των πολιτικών και μέτρων που θα το απαρτίζουν. Λαμβάνοντας δε της δηλώσεις της ΔΕΗ περί παύσης λειτουργίας των λιγνιτικών μονάδων, εξαιρουμένης της Πτολεμαΐδας 5, το 2023, η απαίτηση άμεσης εφαρμογής συντονισμένων μέτρων στήριξης των περιοχών είναι επιβεβλημένη και θα πρέπει να αναφέρονται στο ΕΣΕΚ. Για να μην υπάρξει μη αναστρέψιμη κατάσταση στη Δυτική Μακεδονία θα πρέπει μετά την ολοκλήρωση του Master Plan να υπάρξει ο όποιος σχεδιασμός της ΔΕΗ με τη συνεισφορά και των ενεργειακών εταιρειών του λεκανοπεδίου. Πιο συγκεκριμένα η σχεδιαζόμενη δημιουργία μεγάλων φωτοβολταϊκών πάρκων στις αποθέσεις των ορυχείων δεσμεύουν εκτάσεις με μηδενική συνεισφορά στην απασχόληση, στόχο τον οποίο το Master Plan θέλει ακριβώς κυρίαρχα να αντιμετωπίσει [παρέμβαση σχετική για το εν λόγω θέμα έγινε από το ΤΕΕ τμ. Δυτικής Μακεδονίας [Σημ. 1] τον Μάρτιο του 2018].
Παρά την αναφορά σε άμεσα εθνικούς πόρους και την απαίτηση αυξημένων κεφαλαίων από το Just Transition Fund, το ΕΣΕΚ δεν περιέχει καμία αναφορά στο κόστος απολιγνιτοποίησης και στο κόστος επενδύσεων που θα απαιτηθούν για την μετάβαση των περιοχών στο όποιο νέο παραγωγικό μοντέλο. Ενώ πραγματοποιείται αναφορά σε Ειδικό λογαριασμό Δίκαιης Μετάβασης λιγνιτικών περιοχών δεν υπάρχει αναφορά στο εκτιμώμενο ποσό ενώ χρήζει περεταίρω διευκρίνησης η πρόνοια για χρήση ενδεχόμενου πλεονάσματος για την περίοδο 2021-2030.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι η Κυβερνητική Επιτροπή για την Ενέργεια και το Κλίμα επιφορτίζεται με το σύνολο των μέτρων και δράσεων για την επίτευξη των στόχων για την μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και της ενεργειακής μετάβασης, θεωρείται σκόπιμο η εξ’ αρχής καταγραφή της επικοινωνίας και συνεργασίας με επιμέρους φορείς, όπως στην περίπτωση των περιοχών απολιγνιτοποίησης. Επίσης θα ήταν σκόπιμη η αναφορά στην σχέση του Μηχανισμού Παρακολούθησης του ΕΣΕΚ και της Κυβερνητικής Επιτροπής με τα περιφερειακά ΠΕΠ και τους περιφερειακούς στόχους.
Σημειώνεται ότι ενώ για θέματα αναβάθμισης και μετασχηματισμού άλλων ενεργειακών τομέων χρησιμοποιείται η μέχρι σήμερα συμμετοχή της Ελλάδας σε μηχανισμούς, έργα και συνεργασίες, το ΕΣΕΚ δεν περιέχει αναφορά στο έργο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής [από την SRSS] που εκπονείται για την Δυτική Μακεδονία και αφορά στην διαδικασία μετάβασης της σε συνθήκες χαμηλής λιγνιτικής εξάρτησης.
Επίσης σημειώνεται ότι δεν υπάρχει αναφορά στο ΕΣΕΚ στην λειτουργία της Ευρωπαϊκής Πλατφόρμας για την μετάβαση των Περιφερειών υψηλής εξάρτησης σε άνθρακα, στην οποία μετέχει η περιφέρεια η Δυτική Μακεδονίας και η οποία αποτελεί μία κυρίαρχη θεσμική πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη στήριξη της μετάβασης.
Πραγματοποιείται αναφορά για μηχανισμό στρατηγικών εφεδρειών και την μη αποξήλωση μονάδων του συστήματος ηλεκτροπαραγωγής. Καθώς, όπως και στο προηγούμενη πρόταση ΕΣΕΚ δεν περιλαμβάνεται λίστα των μονάδων και των προβλέψεων λειτουργίας και απόσυρσης, προτείνεται η σαφής αναφορά των μονάδων που θα περιληφθούν στον μηχανισμό αυτό.
Προτείνεται να περιληφθούν στο ΕΣΕΚ σαφή και άμεσα μέτρα που να αφορούν την στήριξη της λειτουργία των τηλεθερμάνσεων της περιοχής της Δυτικής Μακεδονίας και πρόνοιες για την απόσβεση του εξοπλισμού τους.
