Το κοινωνικό ενδιαφέρον για το ύψος των παιδιών είναι διαχρονικό. Ακρογωνιαίος λίθος του τελικού ύψους ενός παιδιού είναι ο κληρονομικός παράγοντας. Κοντοί γονείς σπάνια έχουν ψηλά παιδιά. Οι γονείς βέβαια θέλουν πάντα να έχουν ψηλά παιδιά γι αυτό και αν ένα παιδί έχει κοντό ύψος για την ηλικία του τότε ανησυχούν. Ο παιδίατρος αφού εξετάσει προσεκτικά το παιδί και δει τις καμπύλες ανάπτυξης του ύψους πιθανό να κρίνει ότι χρειάζεται να γίνουν κάποιες εξετάσεις γιατί σπάνια το κοντό ύψος μπορεί να οφείλεται σε παθολογικά αίτια.
Τι ισχύει για το ύψος ενός φυσιολογικού παιδιού;
Στη γέννηση τα τελειόμηνα αγόρια έχουν ύψος περίπου 52 cm και τα κορίτσια 50 cm. Στη συνέχεια ψηλώνουν περίπου 3 έως 5 cm το μήνα κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων ετών. Μέχρι την ηλικία των 2 ετών τα παιδιά κερδίζουν περίπου 20 -25 cm. Στην ηλικία των 2 ετών έχουν αποκτήσει περίπου το μισό του τελικού αναστήματός τους.Ο ρυθμός ανάπτυξής τους μειώνεται από την ηλικία των 2 ετών μέχρι την εφηβεία και κυμαίνεται στα 5-7cm το χρόνο.
Κατά την περίοδο της εφηβείας επιταχύνονται οι ρυθμοί της αύξησης παρατηρείται το λεγόμενο άλμα αύξησης της εφηβείας. Στα αγόρια η επιτάχυνση της αύξησης παρατηρείται μεταξύ 11 και 13 ετών και κυμαίνεται στα 25 εκατοστά. Στα κορίτσια παρατηρείται μεταξύ 9 και 12 χρονών και κυμαίνεται περίπου στα 22 εκατοστά.
Υπάρχει τρόπος να υπολογίσω πόσο ψηλό θα γίνει το παιδί μου;
Το αναμενόμενο τελικό ύψος ενός παιδιού είναι κυρίως γενετικά καθορισμένο και εξαρτάται από το ύψος των γονιών. Ένας γρήγορος αδρός υπολογισμός που θα μπορούσατε να κάνετε για να υπολογίσετε το γενετικά καθορισμένο ύψος-στόχος του παιδιού σας είναι:
Όσον αφορά τα αγόρια: Προσθέτουμε το ύψος του πατέρα με το ύψος της μητέρας, διαιρούμε δια 2 και προσθέτουμε 6,5 εκατοστά.
Όσον αφορά τα κορίτσια: Προσθέτουμε το ύψος του πατέρα με το ύψος της μητέρας, διαιρούμε δια 2 και αφαιρούμε 6,5 εκατοστά.
Σε ποια ηλικία αποκτούν τα παιδιά το τελικό τους ύψος;
Τα αγόρια μπορεί να ψηλώνουν μέχρι τα 19- 20 χρόνια. Στα κορίτσια ο ρυθμός αύξησης του ύψους τους μειώνεται σημαντικά μετά την έναρξη της περιόδου και συνήθως ψηλώνουν για τα επόμενα 2 χρόνια κατά μέσο όρο 7 cm.
Υπάρχει κάποια εξέταση που μπορεί να προβλέψει αν το παιδί έχει περιθώρια να ψηλώσει και άλλο;
Για την πρόβλεψη του τελικού αναστήματος μπορεί να γίνει ακτινογραφία στο καρπό για υπολογισμό της οστικής ηλικίας με βάση πρότυπους πίνακες ελέγχοντας την ωρίμανση του σκελετού. Στο τελικό ανάστημα τον κύριο λόγο έχει η οστική ηλικία (αφορά την ωριμότητα των οστών) και όχι η χρονολογική (δηλαδή πόσο χρονών είναι το παιδί). Αν δηλαδή η οστική ηλικία είναι μικρότερη της χρονολογικής ηλικίας σημαίνει ότι το παιδί έχει περισσότερα περιθώρια να ψηλώσει.
Παράδειγμα:
Αν ένα παιδί ηλικίας 12 χρονών, κάνει ακτινογραφία καρπού και δείξει ότι η οστική του ηλικία είναι 9 χρονών, τότε σημαίνει ότι το παιδί αυτό έχει αρκετά περιθώρια να ψηλώσει σε σχέση με ένα παιδί της ίδιας ηλικίας που η οστική του ηλικία είναι όσο και η χρονολογική του (12 χρονών).
Ποιες καταστάσεις δεν πρέπει να αγνοήσετε και πρέπει απευθυνθείτε στον παιδίατρό σας;
Στο σχολείο είναι το πιο κοντό ανάμεσα στους συμμαθητές του (του ιδίου φύλου).
Το βάρος του παιδιού σας αυξάνεται με πιο γρήγορους ρυθμούς σε σχέση με το ύψος του.
Δεν υπάρχει διαφορά στο ύψος του παιδιού σας σε δύο διαδοχικές μετρήσεις μέσα σε χρονικό διάστημα 6 μηνών
Το παιδί σας μεταξύ 2 έως 10 ετών ψηλώνει λιγότερο από 4-5 cm το χρόνο.
Το παιδί αναπτύσσεται φυσιολογικά και ξαφνικά μειώνεται ο ρυθμός ανάπτυξής του
Ποιοι είναι οι λόγοι που ένα παιδί μπορεί να είναι κοντό;
Ένα παιδί μπορεί να είναι κοντό σύμφωνα με τα πρότυπα της φυσιολογικής ανάπτυξης για την ηλικία του λόγω κληρονομικών παραγόντων κυρίως αλλά και λόγω κάποιων παθολογικών καταστάσεων.
A. Κληρονομικοί παράγοντες
Οικογενές κοντό ανάστημα
Πρόκειται για την κύρια αιτία χαμηλού αναστήματος. Τα παιδιά αυτά είναι κοντά αλλά μέσα στα πλαίσια του αναμενόμενου τελικού ύψους (γενετικά ύψος – στόχος) που έχουν κληρονομήσει από τους γονείς τους και έχουν φυσιολογική ταχύτητα αύξησης.
Ιδιοσυστασιακή καθυστέρηση της ανάπτυξης και της έναρξης της εφηβείας
Τα παιδιά αυτά παρουσιάζουν φυσιολογική ταχύτητα αύξησης αλλά ψηλώνουν σε χαμηλότερα επίπεδα από το «γενετικό ύψος – στόχο». Η κατηγορία αυτή των παιδιών θα ξεκινήσει αργότερα την εφηβεία και θα ολοκληρώσουν την ανάπτυξη τους αργότερα αποκτώντας το αναμενόμενο ύψος με βάση το γενετικό δυναμικό που έχουν κληρονομήσει από τους γονείς τους. Στις περιπτώσεις αυτές διαπιστώνεται ανάλογο ιστορικό αναπτυξιακής πορείας στο οικογενειακό περιβάλλον του παιδιού.
B. Παθολογικές καταστάσεις
Παθολογικά αίτια κρύβονται συνήθως όταν η ταχύτητα ανάπτυξης είναι χαμηλή (λιγότερο από 5 cm το χρόνο). Τα κυριότερα παθολογικά αίτια είναι τα ακόλουθα:
Eνδοκρινολογικά αίτια όπως η ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης, η δυσλειτουργία του θυρεοειδούς αδένα (υποθυρεοειδισμός), η υπερέκκριση κορτιζόλης (σύνδρομο Cushing).
Νοσήματα του γαστρεντερικού συστήματος που αναχαιτίζουν τη σωστή ανάπτυξη του παιδιού μέσω μη επαρκούς απορρόφησης ουσιών (κοιλιοκάκη-αλλεργία στη γλουτένη, φλεγμονώδης νόσος του εντέρου κ.ά.)
Παθήσεις των νεφρών όπως η νεφρική ανεπάρκεια
Συστηματικά νοσήματα και νοσήματα της καρδιάς και των πνευμόνων
Γενετικά σύνδρομα (σύνδρομο Turner, σύνδρομο Noonan, σύνδρομο Prader-Willi, σύνδρομο Down κ.ά.)
Ο ρόλος του παιδιάτρου
Για τη διάγνωση και τη ανεύρεση της αιτίας του χαμηλού αναστήματος ο παιδίατρός σας καταχωρεί τις μετρήσεις του ύψους, του βάρους και της περιμέτρου κεφαλής του παιδιού σας σε καμπύλες ανάπτυξης προσαρμοσμένες για το φύλο και την ηλικία του. Σε κάθε παιδί θα πρέπει τουλάχιστον 2 φορές το χρόνο (Για τα βρέφη αυτό γίνεται πολύ πιο τακτικά) να καταγράφεται το σωματικό ύψος και το βάρος στις καμπύλες ανάπτυξης και να υπολογίζεται ο ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης. Με βάση τη λήψη ενός λεπτομερούς οικογενειακού και ατομικού ιστορικού, την προσεκτική κλινική εξέταση του παιδιού, τις καμπύλες ανάπτυξης του παιδιού μπορεί να κριθεί απαραίτητο να γίνουν κάποιες βασικές εξετάσεις αίματος. Στη συνέχεια μπορεί να πρέπει να παραπέμψει το παιδί σε παιδοενδοκρινολόγο. Αν κριθεί απαραίτητο γίνονται πιο εξειδικευμένες εξετάσεις. Τέτοιες περιλαμβάνουν, τον ορμονολογικό έλεγχο, το χρωμοσωμικό έλεγχο και την ακτινογραφία του καρπού για εκτίμηση της οστικής ηλικίας (σημαντική εξέταση για τη σκελετική ωρίμανση του παιδιού και την πρόβλεψη του τελικού αναστήματος). Εάν η οστική ηλικία του παιδιού είναι μικρότερη από την χρονολογική του, είναι ενθαρρυντικό και το παιδί έχει περιθώριο να ψηλώσει. Ειδικότερες εξετάσεις για τον προσδιορισμό επιπέδων αυξητικής ορμόνης (καμπύλες αυξητικής ορμόνης) με ειδικές δοκιμασίες γίνονται εφόσον κριθούν απαραίτητες από τον παιδοενδοκρινολόγο.
Πώς αντιμετωπίζεται ένα παιδί που είναι κοντό;
Τις περισσότερες φορές δεν απαιτείται κάποια θεραπευτική παρέμβαση αφού στη πλειοψηφία των παιδιών με κοντό ανάστημα κρύβονται κληρονομικοί παράγοντες. Στις περιπτώσεις αυτές το μόνο που απαιτείται είναι ψυχολογική στήριξη του παιδιού. Ειδική θεραπεία εφαρμόζεται όταν το κοντό ανάστημα οφείλεται σε κάποιο παθολογικό αίτιο και τότε αντιμετωπίζεται αναλόγως της αρρώστιας. Σε κάποιες σπάνιες περιπτώσεις χορηγείται αυξητική ορμόνη.
Πότε χορηγείται η αυξητική ορμόνη;
Τα τελευταία χρόνια ακούγονται πολλά για τη χορήγηση αυξητικής ορμόνης στα παιδιά για να πάρουν ύψος. Αυξητική ορμόνη χορηγείται στα παιδιά που έχουν έλλειψη της ορμόνης αυτής αφού γίνει ειδικός εργαστηριακός έλεγχος. Παράλληλα χορηγείται σε κάποιες ειδικές παθολογικές καταστάσεις που οι έρευνες έχουν δείξει ότι επιδρά βοηθητικά στο τελικό ανάστημα το παιδιών (διάφορα σύνδρομα, νεφρική ανεπάρκεια κ.α). Η χορήγησή της σε παιδιά που δεν έχουν κάποιο πρόβλημα υγείας δηλαδή στο ιδιοπαθές και οικογενές κοντό ανάστημα είναι αντικείμενο που απασχολεί την επιστημονική κοινότητα και δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να χορηγείται με ευκολία. Αντίθετα, τόσο το παιδί όσο και οι γονείς, θα πρέπει να ενημερώνονται πλήρως για τις πιθανές γνωστές επιπλοκές αλλά επίσης να τονίζεται ότι πρόκειται για μια ορμόνη που επιδρά σε όλα τα συστήματα του ανθρωπίνου σώματος και πιθανόν να υπάρχουν επιπλοκές που ακόμα να μην γνωρίζουμε. Επίσης σημαντικό είναι να γνωρίζουν οι γονείς ότι η χορήγηση αυξητικής ορμόνης είναι μια επίπονη και οικονομικά βαριά διαδικασία. Το παιδί πρέπει να κάνει μία ένεση σχεδόν καθημερινά και τακτικές αιματολογικές εξετάσεις και πιθανώς να κερδίσει 5-7cm στο τελικό ανάστημα.
Συμπερασματικά οι αιτίες του χαμηλού αναστήματος ποικίλλουν και στα περισσότερα παιδιά δεν βρίσκεται κάποια παθολογική αιτία. Η σωστή παρακολούθηση της ανάπτυξης του παιδιού με τις σωστές μετρήσεις ύψους και βάρους από τον παιδίατρο και ο υπολογισμός της ταχύτητας ανάπτυξης με βάση τις ειδικές για την ηλικία και το φύλο καμπύλες είναι το κλειδί για τη σωστή αξιολόγηση. Τα παιδιά με χαμηλό ανάστημα και ανεπαρκή ταχύτητα αύξησης μπορεί να χρειαστεί να παραπεμφθούν σε παιδοενδοκρινολόγο για εξειδικευμένο έλεγχο. Η αντιμετώπιση ποικίλει και εξαρτάται από το αίτιο που προκαλεί το κοντό ανάστημα.
Εν κατακλείδι….
Ο χρυσός κανόνας από όλους μας γονείς και παιδιάτρους είναι η διαγραφή της πινακίδας του κοντού παιδιού ως «κοινωνικού στίγματος» και το ξεδίπλωμα άλλων χαρισμάτων του παιδιού. Με αυτό τον τρόπο το παιδί ενθαρρύνεται και απαλλάσσεται από κάθε ίχνος χαμηλής αυτοεκτίμησης και ζει μια φυσιολογική ζωή. Η οποιαδήποτε θεραπευτική παρέμβαση σε ένα «φυσιολογικά» κοντό παιδί δεν πρέπει να υλοποιείται με κύριο άξονα τους ψυχοσυναισθηματισμούς των γονέων αλλά την ποιότητας ζωής του παιδιού και τη ψυχοκοινωνική προσαρμογή του. Ας μην ξεχνάτε λοιπόν ότι το πιο δυνατό συναίσθημα στον κόσμο είναι να βιώνεις το θαύμα της ζωής μέσα από τα ευτυχισμένα μάτια ενός παιδιού.
Ελισάβετ Ευσταθίου,Παιδίατρος
Πηγή:infokids.gr
