Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου “ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΒΟΪΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ” σελ. 336 Κοζάνη 2022
Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 731 μ., στη διαδρομή Νεάπολη, Αηδονοχώρι, Χορηβός, με πλείστες διάσπαρτες αρχαιότητες. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ήταν τσιφλίκι του Χαϊδάραγα, ο οποίος γύρω το 1795 το πούλησε στους κατοίκους (Αδαμίδης..Μπέηδες…).
Βρίσκεται σε απόσταση 2 χιλιόμετρα από τη Νεάπολη επί της παλιάς αμαξιτής οδού Κοζάνης Ιωαννίνων. Ανήκει στη δημοτική ενότητα Νεάπολης. Μαζί με τον οικισμό Καλλιστράτι αποτελούν την τοπική κοινότητα Αηδονοχωρίου.
Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Ανασελίτσης του 1915 ήταν εγγεγραμμένοι 64 άρρενες εκλογείς άπαντες έλληνες χριστιανοί εκ των οποίων οι 24 ασκούσαν το επάγγελμα του κτίστη.
Στις πρώτες εκλογές που διεξήχθησαν, μετά την ενσωμάτωση του οικισμού, στις 31 Μαΐου 1915 ψήφισαν στο έβδομο εκλογικό τμήμα Λειψίστης (Νεάπολη) με τόπο ψηφοφορίας το Ναό του Αγίου Πνεύματος.
Με την απογραφή που πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή το 2011 από τους κατοικημένους 76 οικισμούς που απογράφηκαν στην περιφέρεια Βοΐου (νυν δήμος Βοΐου) το Αηδονοχώριον ως προς τον πληθυσμό βρισκόταν στη 46η θέση με 45 κατοίκους. Απογράφηκαν και τρεις ακατοίκητοι οικισμοί Παρόχθιον, Ρόκαστρον, Παναγία Χορηγού (π. παιδικές κατασκηνώσεις).
Από έκθεση του Υποδιοικητή Ανασελίτσης Γ.Χαρισίου στις 31 Αυγούστου 1922 λαμβάνουμε τις παρακάτω πληροφορίες: Κατά το Βαλκανικό πόλεμο εκάησαν οκτώ οικίες υπό των Τούρκων, οι οποίες επανακτίσθησαν. Σπίτια ωραία, καλοί και φιλοπρόοδοι οικοκυραίοι, λαμπρά εκκλησία η φροντίς να κτίσουν νεόδμητο σχολείο αξίζει να ονομάζεται Αηδονοχώριον (Αποστόλου:Οι οικισμοί…).
“Έχει 184 ψυχάς απάσας Ελληνικάς, σχολή τριτάξιο μικτή, μαθητές14, μαθητρίας 9, διδάσκαλον 1, ιερέα 1” (Παμμεκεδονικόν Ημερολόγιον 1913).
Εκπαιδευτικά: “Αηδονοχώριον, 1/τάξιον, (γηγενής οικισμός)
Μαθητές: 28,25,45,40,38,31,38,31,33, 34,36,33 (Αντίστοιχα με ημερομηνίες επιθεωρήσεων: Οκτ.1919, 5/6/1923, 4/6/1924, 27/7/1924, 13/11/1924, 9/4/1930, 16/12/1930, 20/11/1931, 21/1/1933, 19/10/1933, 16/4/1937, 22/1/1938, 10/4/1940. Λειτούργησε ως μονοτάξιο).
Διδακτήριο: Καλή κατάσταση. Οι χωρικοί ουδεμία μεταρρύθμιση επέφεραν από το προηγούμενο έτος υποδειχθείσες κυρίως προς εύρυνση των παραθύρων. Ισχυρίζονται ότι δεν έχουν χρήματα και λείπουν τα απαραίτητα υλικά (Οκτ.1919). Πεπαλαιωμένο, κτήριο διώροφο βρίσκεται στη δυτική πλευρά της εκκλησίας (5/6/1923). Διευρύνθη η αίθουσα διδασκαλίας με κατάρριψη τοίχου (17/11/1923). Συνεχόμενο με το ναό, έτοιμοι οι κάτοικοι για την ανέγερση νέου (4/6/1924). Ανεγείρεται νέο διδακτήριο, προσωπική εργασία, υλικά από το παλιό σχολείο (27/7/1924). Την άνοιξη θα δοθεί σε χρήση (13/11/1924). Διδακτήριο μόλις αποπερατώθηκε μετά χώρου αυλείου (21/3/1927). Κατάσταση ικανοποιητική, μονοτάξιο, ανατολικό μεσημβρινό (16/12/1930).
Υλικό: 6 βάθρα, 1 πίνακας, 1 γεωγραφικός χάρτης (5/6/1923). Δεν προσετέθη τίποτε, οι μαθητές λόγω της έλλειψης θρανίων δυσκολεύονται να γράψουν (17/11/1923). 8 ελεεινά παλιά θρανία (4/6/1924). Θρανία νέα, χάρτες, εικόνες ηρώων μόνο (21/3/1927). Έχει 12 θρανία τρίεδρα νέου τύπου, πίνακα, έδρα, καθίσματα 3, χάρτες 9, σημαία, ωρολόγιον τοίχου (9/4/1930). 4 ιστορικές εικόνες, 2 τραπέζια, 1 λάμπα (16/12/1930). Σχεδόν επαρκές σε έπιπλα. Ελλιπές σε εποπτικά μέσα και διδακτικά όργανα (11/11/1938).
Υπηρεσιακά βιβλία-Βιβλιοθήκη: Τα υπάρχοντα υπηρεσιακά βιβλία τηρούνται εν τάξει (5/6/1923). Λείπουν το βιβλίο υλικού και πρακτικών (17/11/1923). Περιέχει λίγα βιβλία επαγγελματικά για χρήση του διδασκάλου (16/12/1930). Προσετέθησαν 5 τόμοι βοηθητικών διδασκάλου και μαθητών (21/1/1933). Πενιχροτάτη, μαθητική σχεδόν ανύπαρκτη (11/11/1938).
Σχολικός κήπος: Κήπος τριών στρεμμάτων περιφραγμένος (21/3/1927). Καλλιεργείται (9-4-1930). Καλλιεργήθηκε, απέκτησε έτερο κατάλληλο χώρο εκ 3 στρεμμάτων (9/6/1932). Αξιόλογος σε έκταση, θέση και ποιόν εδάφους. Καλλιεργούμενος θα αποδίδει ότι αναμένει η Πολιτεία και η Κοινωνία παρ’ αυτού (11/11/1938). Υπάρχει στον οποίο καλλιεργούνται δημητριακά και δασικά (10/4/1940).
Φοίτηση: Όχι τακτική (17/11/1923), τακτική (13/11/1924), τακτική απόντες 4 (16/12/1930), τακτική απόντες 0 (13/4/1931), τακτική απόντες 3 (9/6/1932), τακτική απόντες 3 (21/1/1933), τακτική απόντες 2 (19/10/1933), τακτική απόντες 1 (16/4/1937), τακτική απόντες 0 (10/4/1940).
Άλλες πληροφορίες: Το σχολείο αργεί λόγω αναρρωτικής αδείας του διδασκάλου Ζηκοπούλου Θωμά. Οι μαθητές φοιτούν στα σχολεία Καλλιστρατίου και Νεαπόλεως (22/1/1938). Οι κάτοικοι έχουν 15000 δραχμές, το δημόσιο οφείλει να συνεισφέρει για θρανία, καθίσματα, ερμάριο, χάρτες, εποπτικά μέσα συνολικής αξίας 3750 δραχμών (27/7/1924). Οι μαθητές κατέχουν αρκετές γνώσεις, σκέπτονται, κρίνουν. Τα αποτελέσματα κρίνονται αρκετά ικανοποιητικά οφειλόμενα στην επιμέλεια και στη διδακτική ικανότητα του διδασκάλου Αριστ. Δαραβίγκα (5/5/1931).
Διδάσκαλοι: Ζηκόπουλος Θωμάς, Καραμπέρης Ευάγγελος, Μιχαήλ Αβραάμ, Χριστοδούλου Μαρία, Λύκος Αναστάσιος, Τσέλκας Κων/νος” (Αποστόλου Τάνια: Μεταπτυχιακή εργασία Π.Δ.Μ 2015 «Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΡΧΙΑ ΒΟΪΟΥ (ΑΝΑΣΕΛΙΤΣΗΣ) ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ).
Έκθεσις περί του Διδακτηρίου Αηδονοχωρίου: Το διδακτήριον του χωρίου Αηδονοχωρίου ευρίσκεται νοτίως της Εκκλησίας του Αγίου Πνεύματος και Δυτικώς του χωρίου. Διδακτήριο εν τω χωρίω τούτο έχει κτισθεί προ του 1850 και εν τω μεταξύ επυρπολήθη υπό των Τούρκων και ανηγέρθη και πάλιν το έτος 1907.
Κατά το έτος όμως 1944 επυρπολήθη υπό των Γερμανών και κατά το έτος 1950 εκτίσθη εκ του εράνου των Βασιλέων Παύλου και Φρειδερίκης.
Δ/ντής επί της ανοικοδομήσεως του Σχολείου ήτο ο Ρετζέπης Παν. με υπεύθυνον επί του εν λόγω διδακτηρίου ήτο ο μηχανικός Μιχαηλίδης Χρήστος και με εργολάβον τον Χρήστον Ζήσην εκ Πενταλόφου.
Η αίθουσα διδασκαλίας εις τ.μ είναι 5Χ9=45 του γραφείου περίπου 3Χ3 =9. Ύψος 4.30 μ.
Ο Διευθυντής του Σχολείου:Γκαραβέλης Δημήτριος
Επισιτισμός: Επιτροπή εκ Νέας Ζηλανδίας στις 3-9-53 διένειμε βάσει καταλόγου των κατοίκων δέματα περιέχοντα ρουχισμό, γεωργικά εργαλεία και οικιακά σκεύη.
Ιερά: Ενοριακός ναός Αγίου Νικολάου ανηγέρθη στις 13 Μαΐου 1904, στη θέση παλιότερης. Άγιος Αθανάσιος, κοιμητηριακός ναός, χτίστηκε το 1966 στη θέση παλιότερης.
Εξωκλήσι Αγίας Παρασκευής χτίστηκε το 1958 στη θέση παλιότερης(Αδαμίδης…)
Ο οικισμός πανηγυρίζει στις 2 Μαΐου.
Στην πρόθεση 421 της Ιεράς Μονής Μετεώρων το έτος 1592-93 ως συνδρομητές της Μητροπόλεως Σισανίου και Σιατίστης ήταν 3 (Γαϊδουροχώρι).
Κοινοτικά: Σύσταση της κοινότητας στις 19/10/1929 με την απόσπαση του οικισμού Αηδονοχώριον από την κοινότητα Νεαπόλεως και τον ορισμό του ως έδρα της κοινότητας. Ο οικισμός Καλλιστράτιον αποσπάται από την κοινότητα Νεαπόλεως και προσαρτάται στην κοινότητα. Στις 7/8/1986 η κοινότητα προσαρτάται στο δήμο Νεαπόλεως και το 2010 στο δήμο Βοΐου.
Ο Διοικητικός Επίτροπος Ανασελίτσης Νικόλαος Κουσίδης με επιστολή προς τους ιερείς, προκρίτους της κοινότητος Αηδονοχωρίου και ειδικά για τον πρόκριτο Στέργιο Ανδρέου (Ανδρεόπουλος) ζητά να συνταχθεί πίνακας όλου του ζώντος πληθυσμού άρρενος και θήλεως, ο οποίος θα χρησιμεύσει για τις προσεχείς βουλευτικές εκλογές (Αποστόλου:Δ.Μ 1912).
Στις 26-2-1930 επιβάλει κοινοτικό φόρο 1% επί πάντων των γεωργικών προϊόντων, σιτηρών, οσπρίων, λαχανικών, γλεύκους (60/2011).
Το κ.σ με πρόεδρο τον Γεώργιο Χασιώτη αποφάσισε προσωπική εργασία δύο κατά συνέχεια Κυριακών εις όλους τους άρρενες συμπεριλαμβανομένου και του συνοικισμού Καλιστρατίου από 18 ετών και άνω δια τον εμβολιασμό όσων το δυνατόν περισσότερων αγριοδέντρων από 1ης Μαρτίου ως τέλος Απριλίου 1930.
Στις 27-7-1930 διορίζονται από την κοινότητα ως οριοδείκτες υποδειχθέντες από την ολομέλεια των κατοίκων οι Χρήστος Γουσιόπουλος δια το χωρίον Αηδονοχώρι και ο Κων/νος Χατζόπουλος για το συνοικισμό Καλιστράτιο με ημερομίσθιο 80 δραχμών.
Ο πρόεδρος της κοινότητος Αθ. Μηταλίδης υποβάλλει το Δελτίο Απογραφής στο Νομάρχη στις 8-12-45 ως ακολούθως: οικίες 43. Πληθυσμός 204. Καταστραφείσες κατοικίες ολοσχερώς 36 και μερικώς 4 δια πυρπολήσεως υπό των Γερμανών στις 10 Ιουλίου 1944. Νόσος ελονοσία. Θύματα της περιόδου 1940-44 ήταν επτά (αρ.7).
Οικονομία: Σύμφωνα με τα φορολογικά κατάστιχα επί Τουρκοκρατίας οι κάτοικοι φορολογήθηκαν ως ακολούθως: Χωριό Γαϊντοχώρ. Το 1568 ο οικισμός επί Τουρκοκρατίας πλήρωσε 6.000 άσπρα. Ανήκε στο ναχιγέ Χρούπιστας (Άργος Ορεστικό). Φόρος ακίνητης περιουσίας 1 μουσουλμανική οικογένεια με ζευγάρι 22 άσπρα. Φόρος ακίνητης περιουσίας 1 μουσουλμανική οικογένεια με μπένακ ζευγαριού παντρεμένος μουσουλμάνος, ο οποίος έχει γη μικρότερη από τσιφλίκ (ζευγάρι). Έκταση του τσιφλίκ 70 στρέμματα περίπου καλής ποιότητας.
Φόρος καλλιέργειας για 27 χριστιανικές οικογένειες 675 άσπρα, για 25 ανύπαντρους 625 άσπρα. Φόρος καλλιέργειας 1 οικογένεια με μπάστινα (υπό όρους κληρονομιά κτηματικής περιουσίας, κρατικής γης) 25. Φορολογήθηκαν για σιτάρι 200 κοιλά (1 κοιλό=20 οκάδες) 1600 άσπρα, βρίζα 50 κοιλά 250, κριθάρι 100 κοιλά 500, κεχρί 50 κοιλά 250, βρώμη 50 κοιλά 200, φακή και λαθύρι 10 κοιλά 80, ρόβι 5 κοιλά 40, ρεβίθια 2 κοιλά 16. Μούστος 125 μέντρι (1 μέντρι=8 οκάδες) 10. Δεκάτη από κρεμμύδια 10, από χόρτο 20, από μελίσσια 18, από κάνναβη 10, από λινάρι 20, από κουκούλια 150. Φόρος καλλιεργήσιμων κήπων 10. Φόρος για χοίρους 148 (Γκέκας).
Η απογραφική επιτροπή γεωργικών προϊόντων το Νοέμβριο του 1929 είχε την παρακάτω σύνθεση: Δημήτριος Μετλίδης κτηματίας, Ευάγγελος Νέττας ιερεύς, Θωμάς Ζηκόπουλος διδάσκαλος.
Πεσόντες: Εντυπωσιακό το μνημείο πεσόντων που έστησαν οι Αηδονοχωρίτες που συμβολίζει τη συμφιλίωση, την ενότητα του χωριού με πρωτοβουλία του αείμνηστου Αλκιβιάδου Νέττα γύρω στο 2000.
ΟΙ ΑΗΔΟΝΟΧΩΡΙΤΕΣ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΩΝ ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΣΥΓΧΩΡΙΑΝΩΝ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΤΗΣΑΝΤΕΣ ΤΙΣ ΕΝΟΠΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ
1)Γεώργιος Στεργ. Ανδρεόπουλος Μπιζάνι 1912. 2)Κων/νος Ν.Βασιλόπουλος Μ.Ασία 1922. 3)Νικολαος Χρ.Βασιλόπουλος Μ.Ασία 1922. 4) Στέργιος Χαρ.Σισμάνης Μ.Ασία 1922. 5)Ιωάννης Χρ. Δημάκος, έτος γεννήσεως 1913 53 Σ.Π Μόροβα Αλβανία 2-11-1940. 6) Φώτιος Κ.Παπαδημόπουλος Άγ. Γεώργιος Γρεβ. 1948. 7) Χρήστος Δημ.Μιχαλόπουλος Βογατσικό 1949. 8)Αχιλεας Αναστ.Τάσιου Τατόι Αθηνών 1952.
Εκτελεσθέντες απο Ιταλούς κατακτητάς
9)Κων/νος Σταυρ.Βασιλόπουλος Αηδονοχώρι 1943 10)Ιωάννης Δημήτρ. Γουσιόπουλος Αηδονοχώρι 1943 11) Σταύρος Ευαγ. Βασιλόπουλος Καστοριά 1943 12) Θωμάς Δημήτ. Γουσιόπουλος Καστοριά 1943.
Υπηρετήσαντες στον ΕΛΑΣ
13) Γρηγόριος Θωμά Ζηκόπουλος Ήπειρο 1944
Θύματα εμφυλίου πολέμου 1946-1949
14)Ζαχαρίας Β.Ανδρεόπουλος Νεάπολη 1947. 15)Αθανάσιος Μιχ. Αντωνίου Θεσ/νίκη 1948. 16) Μιχαήλ Χρ. Αντωνίου Τσοτύλι 1948. 17)Χρήστος Μιχ. Αντωνίου Άγνωστον που 1948-1949. 18) Οδυσσέας Ευαγ. Βασιλόπουλος Άγνωστον που 1948-1949. 19) Θωμάς Αθαν. Νέττας Αηδονοχώρι 1948. 20) Αριστοτέλης Νεσ. Παπαδημόπουλος Ασπρούλα 1948. 21)Γκλάρος Χρίστος Αηδονοχώρι 1948. 22)Στερ.Σταυρόπουλος Αηδονοχώρι 1948. 23)Αντώνιος Χρ.Δημάκος Άγνωστον που.
“Πραγματοποιήθηκε σήμερα 24 Μαρτίου 2019 επιμνημόσυνος δέηση και τελετή κατάθεσης στεφάνων από τον Δήμαρχο Βοΐου Δημήτρη Λαμπρόπουλο και τον πρόεδρο του χωριού Αθανάσιο Βασιλόπουλο, υπέρ των πεσόντων ηρώων από τους Ιταλούς στην πλατεία του Αηδονοχώριου Βοΐου Κοζάνης. Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο Υποψήφιος Δήμαρχος Βοίου Κοσμίδης Δημήτριος, o Ακαδημαϊκός Δάσκαλος – Ερευνητής Τοπαλίδης Γεώργιος από το Τ.Ε.Ι. Δυτικής Μακεδονίας ο οποίος τρέφει ιδιαίτερη αγάπη για την περιοχή του Βοίου και πλήθος κατοίκων του χωριού. Ακολούθησε μικρή εκδήλωση στο σχολείο του χωριού με κεράσματα και καφέ” (kozan.gr).
Πληθυσμός: Στον οικισμό το Νοέμβριο του 1924 κατοικούσαν 210 γηγενείς με σύνολο οικογενειών σαράντα (40). 1913=213.1920=181. 1928=131. 1940=343. 1951=153. 1961=156. 1971=70. 1981=66. 1991=56. 2001= 70. 2011=45.
Σύλλογοι: Εκπολιτιστικός Σύλλογος Αηδονοχωριτών με έδρα τη Θεσσαλονίκη με έτος ιδρύσεως το 1983.
