Οι συνθήκες εργασίας των εκπαιδευτικών ως παράγοντας του εκπαιδευτικού έργου.

Το 12^ο Εκπαιδευτικό Συνέδριο και ο διάλογος με την κοινωνία (Γιώργος Παπαγιάννης, Αναστασία Πάτσιου)

Το 12^ο Εκπαιδευτικό Συνέδριο της Ο.Λ.Μ.Ε./Κ.Ε.ΜΕ.ΤΕ., στο οποίο σε μια περίοδο αλλαγών στην εκπαίδευση και έντονης συζήτησης για τις αποφάσεις που αφορούν την εκπαιδευτική πολιτική. Το Εκπαιδευτικό Συνέδριο είχε ως θέμα «Το εκπαιδευτικό έργο σε συνάφεια με τους όρους και τις συνθήκες εργασίας των εκπαιδευτικών».

Το Κ.Ε.ΜΕ.ΤΕ. είναι το Κέντρο Εκπαιδευτικών Μελετών και Τεκμηρίωσης της Ο.Λ.Μ.Ε., το οποίο επιδιώκει, σε συνεργασία µε την ΟΛΜΕ, τη μελέτη και την έρευνα των εκπαιδευτικών ζητημάτων και την παραγωγή τεκμηριωμένων θέσεων, καθώς και την επιστημονική, παιδαγωγική και συνδικαλιστική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών λειτουργών. Η επιλογή των προς μελέτη θεμάτων γίνεται πάντοτε σε συνεργασία µε το ∆.Σ. της Ο.Λ.Μ.Ε., το οποίο έχει την τελική ευθύνη της έγκρισης και επίσης αποφασίζει τους τρόπους αξιοποίησης θέσεων, μελετών και ερευνών [1].

Έτσι, στο πλαίσιο του ρόλου του Κ.Ε.ΜΕ.ΤΕ. και σε συνέχεια της ανακοίνωσης-πρόσκλησής του προς τους εκπαιδευτικούς, μέσω των Ε.Λ.Μ.Ε., συγκροτήθηκαν τέσσερις ομάδες και δύο υποομάδες εργασίας με σκοπό την επεξεργασία και τεκμηρίωση σημαντικών εκπαιδευτικών θεμάτων, που αφορούν τους όρους και τις συνθήκες εργασίας και σχετίζονται με το εκπαιδευτικό έργο. Οι ομάδες εργασίας είχαν ως στόχο την επεξεργασία και την τεκμηρίωση συγκεκριμένων εκπαιδευτικών θεμάτων όπως αυτά ορίστηκαν για κάθε μία ομάδα.

Τα θέματα, στα οποία οι εκπαιδευτικοί εργάστηκαν για τη βιβλιογραφική τεκμηρίωσή τους, αφορούσαν τις συνθήκες εργασίας των εκπαιδευτικών, τα εργασιακά τους δικαιώματα και την επαγγελματική τους ανάπτυξη, καθώς επίσης και τις υποδομές στην εκπαίδευση, το σχολικό κλίμα και τους παράγοντες που το επηρεάζουν. Οι εκπαιδευτικοί επίσης επεξεργάστηκαν ζητήματα που αφορούν την Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση (Τ.Ε.Ε.) και την Ειδική Αγωγή. Συγκεκριμένα, η θεματολογία των ομάδων και τα ζητήματα, στα οποία έγινε προσπάθεια επιστημονικής τεκμηρίωσης, είναι τα παρακάτω:

Συνθήκες εργασίας, υποδομές, βοηθητικό, διοικητικό, επιστημονικό προσωπικό: πώς και γιατί οι παραπάνω παράγοντες επιδρούν στο εκπαιδευτικό έργο.
Εργασιακά δικαιώματα, ασφαλιστικό, συνταξιοδοτικό, μισθολογικό καθεστώς: η επίδραση που ασκούν στον εκπαιδευτικό και το έργο του.
Ο εκπαιδευτικός ως μέλος της συλλογικότητας του σχολείου: η επίδραση αυτού του παράγοντα στον εκπαιδευτικό και το έργο του.
Επιμόρφωση και επαγγελματική ανάπτυξη.

Επίσης, οι δύο υποομάδες που συγκροτήθηκαν επεξεργάστηκαν ζητήματα και μελέτησαν, στο πλαίσιο της Τ.Ε.Ε. και της Ειδικής Αγωγής αντίστοιχα, το εκπαιδευτικό έργο σε συνάφεια με τις συνθήκες εργασίας, τις υποδομές, την επιμόρφωση, το βοηθητικό, διοικητικό και επιστημονικό προσωπικό.

Η επεξεργασία των παραπάνω θεμάτων από τα μέλη των αντίστοιχων ομάδων εργασίας είχε ως αποτέλεσμα την επιστημονική τεκμηρίωση παραγόντων που συνδέονται με τις συνθήκες εργασίας των εκπαιδευτικών και σχετίζονται άμεσα με το εκπαιδευτικό έργο. Τα αποτελέσματα των εργασιών κάθε ομάδας διατυπώθηκαν στις εισηγήσεις των ομάδων εργασίας [2], οι οποίες αποτέλεσαν τη βάση, επάνω στην οποία ακολούθησε συζήτηση, όπου οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να τοποθετηθούν εκφράζοντας τις προσωπικές τους απόψεις και διατυπώνοντας τις δικές τους προτάσεις.

Η υπάρχουσα κατάσταση στην εκπαίδευση είναι γνωστή στους εκπαιδευτικούς που στηρίζουν το δημόσιο σχολείο σε μια από τις δυσκολότερες στιγμές του. Είναι γνωστή επίσης η – συγκεκριμένων «διαθέσιμων πολιτικών»- πρόσφατη συντονισμένη προσπάθεια απαξίωσης του δημόσιου σχολείου γενικότερα αλλά και του εκπαιδευτικού έργου και της προσφοράς σημαντικού αριθμού εκπαιδευτικών ειδικότερα.

Από την άλλη, θα μπορούσε να αναφερθεί κανείς σε θετικά σημεία των τελευταίων ετών ισχυριζόμενος ότι θα πρέπει να βλέπουμε και τα θετικά σε μια περίοδο μάλιστα, όπου η οικονομική πολιτική της χώρας συνδέεται άμεσα με μνημονιακές δεσμεύσεις. Είμαστε ωστόσο όλοι υποχρεωμένοι, από τη θέση του ο καθένας, να διατυπώνουμε σταθερά τα βασικά χαρακτηριστικά της εκπαίδευσης και της παιδείας.

Η Παιδεία αποτελεί καθολικό ανθρώπινο δικαίωμα και κοινωνικό αγαθό.
Η παροχή δημόσιας, δωρεάν εκπαίδευσης υψηλού επιπέδου, ισότιμα σε όλους και όλες αποτελεί υποχρέωση της Πολιτείας.
Η κάλυψη των σύγχρονων μορφωτικών αναγκών για την αντιστάθμιση των εκπαιδευτικών ανισοτήτων πρέπει να είναι ανάμεσα στους στόχους της παρεχόμενης εκπαίδευσης.
Η ποιότητα της εκπαίδευσης αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την αποτελεσματικότητά της ως επένδυσης.

Σε μια περίοδο, κατά την οποία παρατηρούμε, λόγω και της οικονομικής κατάστασης στην οποία βρέθηκε η χώρα μας, την προσπάθεια να επιβληθούν νεοφιλελεύθερες πολιτικές σε τομείς που προσφέρουν δημόσια αγαθά, θεωρούμε ότι είναι σημαντική η υπεράσπιση – από την ίδια την κοινωνία – του αγαθού εκείνου που μπορεί να αποτελέσει την καλύτερη επένδυση για το μέλλον μιας χώρας και αυτό είναι η εκπαίδευση. Είναι επομένως ιδιαίτερη η σημασία της προσπάθειας όλων στο να εκλείψουν εκείνοι οι παράγοντες που υποβαθμίζουν την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης.

Στο 12ο Εκπαιδευτικό Συνέδριο στη Καβάλα έγινε μια προσπάθεια παρουσίασης όλων εκείνων των παραγόντων που συνδέονται με την ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου. Θα ήταν όμως, κατά την άποψή μας, σημαντική η κατανόηση από την πλευρά της κοινωνίας των προβλημάτων που έχουν να κάνουν με τις συνθήκες εργασίας των εκπαιδευτικών και της σύνδεσής τους με το εκπαιδευτικό έργο που παρέχεται στους μαθητές της.

Οι μαθητές, οι γονείς αλλά και ευρύτερα η κοινωνία οφείλουν να γνωρίζουν ότι:

Το ωράριο των εκπαιδευτικών και τα καθήκοντά τους αποτελούν μέρος των συνθηκών εργασίας τους. Οι εκπαιδευτικοί αναγκάζονται να πηγαίνουν σε 4 και 5 σχολεία για την κάλυψη του διδακτικού τους ωραρίου
Οι μετακινήσεις τους από το ένα σχολείο στο άλλο έχουν ως αποτέλεσμα την αποστασιοποίησή τους από το παιδαγωγικό τους έργο και τη ζωή της σχολικής μονάδας.
Ο αριθμός των μαθητών ανά τμήμα συνδέεται άμεσα με την ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου.
Τα εποπτικά μέσα, τα εργαστήρια, οι σχολικές βιβλιοθήκες και η υλικοτεχνική υποδομή είναι μέρος της δουλειάς του εκπαιδευτικού και συνδέονται επίσης με την ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου.
Το θεσμικό πλαίσιο που αναφέρεται στη διοίκηση μιας σχολικής μονάδας, στον ρόλο του Συλλόγου Διδασκόντων και στη διαδικασία βελτίωσης του εκπαιδευτικού έργου, είναι επίσης σημαντικός παράγοντας της ποιότητας της εκπαίδευσης αλλά και του εκπαιδευτικού έργου.
Το σχολικό κλίμα, οι μαθητικές κοινότητες και ο ρόλος των συλλόγων γονέων είναι σημαντικοί παράγοντες στη διαμόρφωση κατάλληλων συνθηκών στο πλαίσιο της σχολικής ζωής αλλά και της αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού έργου

Επίσης, όσον αφορά τους εκπαιδευτικούς θα πρέπει να είναι γνωστό ότι:

Οι εκπαιδευτικοί, αναγνωρίζοντας τους παράγοντες που υποβαθμίζουν την ποιότητα του έργου τους, και επομένως της εκπαίδευσης, αγωνιούν και διεκδικούν μέσω των συνδικαλιστικών τους φορέων την αναβάθμιση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης.
Οι εκπαιδευτικοί όταν αναφέρονται στην αποτελεσματικότητα της εκπαίδευσης αναγνωρίζουν πως, πρώτα και πριν από όλα, αυτή συνδέεται με τη διαμόρφωση ανθρώπων ικανών να αντιμετωπίζουν, από τη μία, τις προκλήσεις στον εργασιακό τομέα με αυτοπεποίθηση αλλά από την άλλη να διεκδικούν το μέλλον τους συλλογικά συμβάλλοντας στην εξάλειψη των ανισοτήτων.
Οι εκπαιδευτικοί, γνωρίζοντας πως οι πολιτικές στην εκπαίδευση πρέπει να βασίζονται σε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο με στόχο την εξυπηρέτηση των κοινωνικών αναγκών και όχι σε ένα σύνολο αποσπασματικών, ακόμη και θετικών, παρεμβάσεων, κατανοούν πως η ίδια η κοινωνία έχει τον πιο σημαντικό ρόλο για μια τέτοια κατεύθυνση.

Κλείνοντας αυτή την προσπάθεια ενημέρωσης για το 12^ο Εκπαιδευτικό Συνέδριο της Ο.Λ.Μ.Ε./Κ.Ε.ΜΕ.ΤΕ. και τη θεματολογία του ελπίζουμε η Ο.Λ.Μ.Ε. να αξιοποιήσει με τον καλύτερο τρόπο τις συγκεκριμένες μελέτες. Ακόμη, αναφορικά με τα σημεία εκείνα που αποτελούν εστίες διαφωνιών, στη βάση των διαφορετικών πολιτικών προσεγγίσεων, θα ήταν προς το συμφέρον της εκπαίδευσης να αποτελέσουν αφορμή για ανάπτυξη διαλόγου και όχι εμπόδιο στο να εστιάσουμε σε όλα εκείνα που ενώνουν την εκπαιδευτική κοινότητα. Οφείλουμε όλοι να αναδείξουμε εκείνα τα σημεία που θα πείθουν την κοινωνία για την αναγκαιότητα στήριξης του δημόσιου σχολείου και πως χρειάζονται κοινά βήματα για την αντιμετώπιση της εφαρμογής νεοφιλελεύθερων πολιτικών και αντιλήψεων στην εκπαίδευση.

Γιώργος Παπαγιάννης, Αντιπρόεδρος της ΕΛΜΕ Κοζάνης

Αναστασία Πάτσιου, Εκπαιδευτικός, Κοινωνιολόγος

[1]. Όπως καταγράφονται στο καταστατικό του (http://kemete.sch.gr/)