Για την σωστή ονομασία του κρασιού της Σιάτιστας από το siatistanews.gr
1. W. M. LEAKE Travels in Nothern Greece. London 1835, τομ. Α. σελ. 305
……………
….οι Σιατιστείς κατασκευάζουν έν είδος κρασιού εκ των αρίστων της Ρουμελίας, …………….
Το κρασί είναι τεσσάρων ειδών:
Ι) Το ηλιασμένον ή ηλιοστεγνωμένον, μίγμα άσπρων και κόκκινων σταφυλιών εκτιθεμένων επί οκτώ ημέρας εις τον ήλιον ή και εναποτιθεμένων εις σκεπασμένην συσκευήν επί εξ εβδομάδας, κατόπιν των οποίων το προϊόν γίνεται άσπρο γλυκό κρασί δυνατής ουσίας και υψηλής γεύσεως.
( Η μετάφραση είναι του Γιάννη Αργ. Τόζη .Το κείμενο είναι απόσπασμα από την εργασία του Σιατιστινά, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ 2 του 1953 σελ. 311-331).
http://media.ems.gr/ekdoseis/makedonika/makedonika_02/ekd_pemk_02_tozis.pdf
2. Διαφήμιση Σιατιστινού κρασιού στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης το 1928 αναφέρει:
…………
500.000 οκάδες Κρασιά
Επιτραπέζια
Μαύρα, Ξανθά , Λευκά, Ηλιαστά
Συνημμένο 2 (από το αρχείο του κ. Γεωργίου Μπόντα)
3. Αποστόλου Ιωάννου, Ιστορία της Σιατίστης, Αθήναι 1929, σελίδα 126:
………………………….
Εμπόριον και ασχολίαι:
………
….Τα δε εξαίρετα προϊόντα αυτών ο οίνος και ιδία ο ηλιαστός και το οινόπνευμα εβραβεύθησαν εις πολλάς Ευρωπαϊκάς Εκθέσεις ….
4.Διεθνής Έκθεσις Θεσσαλονίκης 13-28 Σεπτεμβρίου 1931, Δίπλωμα
… απονέμεται εις τον Ιωάννην Αλεξίου” Σιάτιστα-Κοζάνης “….δια τον παρ’ αυτού εκτεθέντα Ηλιαστόν-Οίνον ….
Συνημμένο 4 (από το αρχείο του κ. Γεωργίου Μπόντα)
5. Ζυγούρη Φιλίππου, Ιστορικά σημειώματα περί Σιατίστης και λαογραφικά αυτής, υπό έκδοση. ( ολοκλήρωσε τη συγγραφή του μέσα στη δεκαετία του 40), χειρογρ. σελ. 41-42, 78:
……………………………
(41) ……..Στη Μητρόπολη επεσκέφθησαν τον Πασιά αρκετοί πολίτες και αντηλλάγησαν διάφορες συνομιλίες σε πνεύμα φιλικό, έως ότου έφθασεν η ώρα του δείπνου. Το δείπνο αποτελέστηκε από φαγητά και γλυκίσματα ωραία και από το (42) εξαιρετικό κρασί της Σιάτιστας, το ηλιασμένο ………
…………………………
(78) Οι διανοούμενοι και οι ζώντες από εισοδήματα των κτημάτων ή από καταθέσεις στις Τράπεζες, ύστερα από τη δύση του Ηλίου, αποτελούσαν μόνιμες παρέες και πήγαιναν σε ένα από τα σπίτια που ανήκεν σε ένα μέλος της παρέας και περνούσαν εκεί ολίγες ευχάριστες ώρες με τους μεζέδες και με το ούζο ή το ηλιαστό, που προθυμοποιούνταν η οικοδέσποινα να τους προσφέρει…………..
6. Δημοσίευμα του κ. Γεωργίου Μ. Μπόντα στο δικτυακό τόπο http://www.siatistanews.gr με τίτλο το ηλιαστό.
7.ΣΙΑΤΙΣΤΙΝΗ ΓΟΗΤΕΙΑ, άρθρο του Αγαπητού Γ. Τσοπανάκη στο ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 1972 του Γιάννη Σφενδώνη, σελίδες 103-106
…………
Το γλέντι είναι το άλλο γενικό χαρακτηριστικό. Μέσα σ’ εκείνην την Κατοχή, με όλα τα πράγματα λειψά και φερμένα από τα γύρω χωριά, αυτοί κατάφερναν να σοδιάζουν το κρασί που χρειαζόταν, για να μπορούν να το χαίρονται τα Σαββατοκύριακα, τις γιορτές και τις χρονιάρες μέρες. Κι οι πιο χρονιάρες δεν ήταν μονάχα τα Χριστούγεννα και το Πάσχα, αλλά ήταν και τα «μπουμπουσιάρια», οι Αποκριές, που γιορτάζονται σε πολλά μέρη της Δυτικής Μακεδονίας από την Πρωτοχρονιά ως τα Φώτα με γενικό μασκάρεμα και με διονυσιακή διάθεση. Όσο για το ηλιαστό, το περίφημο παλιό δυνατό κρασί, αυτό είναι για σπάνιες επίσημες ώρες…….
………………………………
Ο Αγαπητός Τσοπανάκης, στα χρόνια της Κατοχής, υπηρέτησε ως φιλόλογος στο Τραμπάντζειο Γυμνάσιο Σιάτιστας. Είναι γνώστης των ηθών, εθίμων και του Σιατιστινού γλωσσικού ιδιώματος, για το οποίο έχει κάνει πλατιά μελέτη ( είναι δημοσιευμένη στο περιοδικό της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ 2 στην ακόλουθη διεύθυνση:
http://media.ems.gr/ekdoseis/makedonika/makedonika_02/ekd_pemk_02_tsopanakis.pdf
Ο Α. Τσοπανάκης υπήρξε τακτικός καθηγητής της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας του Α.Π.Θ. και Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών (1998).
8.Μιχαήλ Χατσιουλη, ΣΙΑΤΙΣΤΙΝΗ ΝΤΟΠΙΟΛΑΛΙΑ , σελίδα 51,
………………………
Ηλιαστό = το μοναδικό ειδικό σιατιστινό κρασί από μοσχάτα σταφύλια τα οποία έχουν πρώτα ηλιαστεί.
9. Σουζάννας Παπαναούμ – Σιάπαντα, Η γιαγια μ’ η Μαριγώ , σελίδα 46,
………………………
…….προσφερουν εξαιρετικά γλυκά του κουταλιού, ηλιαστό κρασί στις γυναίκες και απλό κρασί στους άντρες………..
10.Η αμπελοκαλλιέργεια στη Σιάτιστα, από ομάδα μαθητών του Γυμνασίου Σιάτιστας το 1997.
………………………………
……..Πριν τελειώσουμε, θα ήταν παράλειψη αν δεν λέγαμε δύο λόγια και για το βασιλιά των κρασιών της Σιάτιστας “ΤΟ ΗΛΙΑΣΤΟ”. ……
11. Χατζηκυριακου Γεωργίου, ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΕΚ ΠΕΡΙΟΔΕΙΑΣ ΑΝΑ ΤΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΝ ΜΕΤΑ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΩΝ, ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΣΗΜΕΙΩΣΕΩΝ, ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ 1906, σελίδα 68
……………………….
Η αμπελοφυτεία της εκτάσεως ταύτης δικαιολογεί την φήμην της Σιατίστης, ως οινοτρόφου χώρας, παραγούσης και το περίφημον ηλιασμένο κρασί.
………………….
12.Αργυριάδη Δημητρίου, Λεξικόν Γεωγραφικόν, εν Θεσσαλονίκη 1868, σελίδα 563
.……………………….
Σιάτιστα κωμόπολις εις Δυτικήν Μακεδονίαν…….φημίζεται ο μέλας οίνος της και προ πάντων ο ηλιασμένος….
………………..
13. Αρχιμανδρίτης Πολύκαρπος Ι. Ζάχου, ΠΟΛΕΜΙΚΑ, εν Αθήναις 1915, σελίδα 21
……………………………………….
… περιφήμου και νέκταρι εφαμίλλου ηλιαστού της πατρίδος οίνου….
……………
( η προσθηκη 13 είναι αποτέλεσμα έρευνας της συνεργάτιδος της σελίδας κ. Καλλιόπης Μπόντα)
