Τα πανηγύρια του Δεκαπενταύγουστου

Τα ήθη και έθιμα της ημέρας, συνεχίζονται από γενιά σε γενιά, προσπαθώντας να κρατηθούν στον χρόνο.

Σας παρουσιάζουμε τους πιο ξακουστούς προορισμούς της ημέρας, όπου συνδυάζεται η πίστη, η παράδοση αλλά και οι καλοκαιρινές διακοπές.

Κοζάνη: Οι καβαλάρηδες της Σιάτιστας 

Οι «καβαλάρηδες της Σιάτιστας» κάθε χρόνο συγκεντρώνουν πλήθος επισκεπτών, όχι μόνο από τη δυτική Μακεδονία, αλλά από ολόκληρη τη χώρα.

Ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου, οι καβαλάρηδες ξεκινούν το πρωί για να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας στο φερώνυμο Μοναστήρι που βρίσκεται στο Μικρόκαστρο. Το μεσημέρι οι παρέες των καβαλάρηδων με τα καταστόλιστα άλογα μπαίνουν επιβλητικά στη Σιάτιστα και στην πλατεία της Χώρας τους επισκέπτονται αρχές και λαός οπότε θα ξεκινήσουν το γλέντι και ο χορός στις πλατείες και τα σπίτια. 

Αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου είναι και το μοναστήρι της Παναγίας Μικροκάστρου, κοντά στη Σιάτιστα. Η μονή και η θαυματουργή εικόνα της Θεοτόκου αποτελούν κάθε Δεκαπενταύγουστο το επίκεντρο των εορταστικών εκδηλώσεων, που κορυφώνονται με το εντυπωσιακό έθιμο των καβαλάρηδων της Σιάτιστας, που έχει τις ρίζες του στα χρόνια της τουρκοκρατίας όταν αποτελούσε μια ευκαιρία στους σκλαβωμένους να δείξουν τη λεβεντιά και τον πόθο τους για λευτεριά.

Επί  πέντε μέρες παραδοσιακά γλέντια θα βρείτε στις πλατείες Χώρας, Γεράνειας, Δημαρχείου, στον αύλειο χώρο του Γυμνασίου Λυκείου Παπαγεωργίου, στο πάρκο Αγίου Δημητρίου και στο ξενοδοχείο Αρχοντικό, εκεί συγκεντρώνονται οι  παρέες των καβαλάρηδων, οι οποίοι παρασύρουν Σιατιστινούς και επισκέπτες στο γλέντι.

Kεφαλονιά: Παναγία η Φιδούσα

Πλήθος πιστών συγκεντρώνεται κάθε χρόνο στην αυλή της Iεράς Mονής της Παναγιάς της Φιδούς στην περιοχή Mαρκόπουλου, Kεφαλονιάς για να δουν τα «φιδάκια της Παναγίας». Τα φιδάκια εμφανίζονται στο καμπαναριό και η εκκλησιαστική επιτροπή τα μεταφέρει στο προαύλιο του Iερού Nαού.

Σύμφωνα με την παράδοση, τα φιδάκια φέρνουν καλή τύχη στο νησί και αν δεν εμφανιστούν, ο οιωνός είναι κακός, όπως έγινε, για παράδειγμα, την χρονιά των μεγάλων σεισμών, μερικές δεκαετίες πριν.

Πάτμος: Παναγία η Διασωζούσα

Στο νησί της Πάτμου, τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το ιστορικό μοναστήρι της Αποκάλυψης, οι μοναχοί του τηρούν το έθιμο του επιταφίου της Παναγίας, ένα έθιμο με βυζαντινές καταβολές. Ο χρυσοποίκιλτος επιτάφιος της Παναγίας περιφέρεται στα σοκάκια του νησιού σε μεγαλοπρεπή πομπή, ενώ οι καμπάνες του μοναστηριού και των άλλων εκκλησιών ηχούν ασταμάτητα.

Παναγία Σουμελά

Η Παναγία Σουμελά αποτελεί το σύμβολο της ποντιακής πίστης. Η ιστορική εκκλησία που βρίσκεται στις πλαγιές του Βερμίου, κοντά στο χωριό Καστανιά. Κτίστηκε το 1951 από τους πρόσφυγες του Πόντου, στη μνήμη της ιστορικής ομώνυμης Μονής, τα ερείπια της οποίας βρίσκονται στο όρος Μελά, κοντά στην Τραπεζούντα του Πόντου. Την εικόνα φιλοτέχνησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς.

Τήνος: Παναγιά Ευαγγελιστρία

Κάθε χρόνο χιλιάδες πιστοί πλημμυρίζουν το νησί για να προσκυνήσουν την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, στην Εκκλησία της Μεγαλόχαρης και να αποθέσουν τα τάματά τους. Ποιός δεν ξέρει το έθιμο με τους πιστούς να ανεβαίνουν τα σκαλοπάτια, μέχρι την εικόνα, γονατιστοί; Η περιφορά του επιταφίου της Παναγίας γίνεται όπως στον Επιτάφιο του Χριστού, τη Μεγάλη Παρασκευή, με τους χιλιάδες πιστούς να ακολουθούν με αναμμένα κεριά.

Πάρος: Παναγιά η Εκατονταπυλιανή

Πρόκειται για έναν από τους αρχαιότερους και καλύτερα διατηρημένους χριστιανικούς ναούς Πιστοί από ολόκληρη την Ελλάδα συγκεντρώνονται εδώ τον Δεκαπενταύγουστο για να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής, που χρονολογείται τον 17ο αιώνα και για να πάρουν μέρος στις εορταστικές εκδηλώσεις. Μετά την καθιερωμένη περιφορά του επιταφίου, ξεκινά το μεγάλο πανηγύρι.

Ανήμερα τον 15Αυγουστο, στο λιμανάκι της Νάουσας η νύχτα γίνεται μέρα, όταν δεκάδες καΐκια προσεγγίζουν την προβλήτα με αναμμένα δαδιά και όλοι περιμένουν την κορύφωση, την άφιξη των «πειρατών» στο λιμάνι για την έναρξη της γιορτής με νησιώτικους χορούς.

Λέσβος: Παναγιά της Αγιάσου

Στην γραφική κωμόπολη της Αγιάσου στο επίκεντρο της ημέρας είναι η ξακουστή εκκλησία της Παναγίας της Αγιάσου.

Η ομώνυμη εικόνα είναι έργο του ευαγγελιστή Λουκά, πλασμένη με κερί και μαστίχα. Πολλοί από τους προσκυνητές, με αφετηρία την πόλη της Μυτιλήνης, περπατούν 25 χιλιόμετρα για να φθάσουν στον αυλόγυρο της εκκλησίας, όπου και διανυκτερεύουν. Την ημέρα της γιορτής της Παναγίας, ύστερα απ’ τη καθιερωμένη λειτουργία, γίνεται η περιφορά της εικόνας γύρω από το ναό, ενώ οι εορταστικές εκδηλώσεις φθάνουν στο αποκορύφωμά τους με τις μουσικές και χορευτικές εκδηλώσεις στην πλατεία του χωριού.

Ιωάννινα: Τα «ντόλια» και το μόνιασμα των τσακωμένων

Στον Παλαιόπυργο Πωγωνίου, το πανηγύρι οργανώνει Πολιτιστικός Σύλλογος του χωριού. Το μεσημέρι, μετά το φαγητό, το οποίο γίνεται στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας, ακολουθούν τα «ντολιά», ένα έθιμο το οποίο γίνονταν και παλιά και συνεχίζεται και σήμερα. Κατά το έθιμο η εντολή ντολή –ντολιά δίνεται από τον «ντολή πασά» που ορίζεται κάποιος από τους μεγαλύτερους, και παίρνοντας το ποτήρι του με το κρασί θα το τσουγκρίσει με έναν παρευρισκόμενο (κάποιο ξένο καλεσμένο, τον παπά κ.α.). Θα πιεί τρία ποτήρια ή τρείς φορές και θα τα αφιερώσει κάθε φορά και σε διάφορους ζητώντας από τους οργανοπαίκτες να παίξουν ένα τραγούδι. Ύστερα οι υπόλοιποι με την σειρά που ορίζει ο «ντολή πασάς» αφιερώνουν τις ευχές τους όπου θέλει ο καθένας ζητώντας και από ένα τραγούδι. Ένας και από τους σκοπούς αυτού του εθίμου ήταν να διαλύονται και οι μικροπαρεξηγήσεις που είχαν δημιουργηθεί και να υπάρχει ομόνοια μεταξύ των χωριανών. Το βράδυ ακολουθεί παραδοσιακό πανηγύρι με τοπικές ενδυμασίες και Πωγωνήσιους χορούς. Το γλέντι διαρκεί μέχρι τις πρωινές ώρες.

Ζαγοροχώρια: Τριήμερο γλέντι 

Ξακουστά σε ολόκληρη την Ελλάδα είναι τα πανηγύρια της Παναγίας που γίνονται τον Δεκαπενταύγουστο στα Ζαγοροχώρια. Σε χωριά όπως η Βίτσα και το Τσεπέλοβο, οι εκδηλώσεις στη μνήμη της Κοίμησης της Θεοτόκου είναι τριήμερες και προσφέρουν την ευκαιρία για ατελείωτο γλέντι με παραδοσιακούς ηπειρώτικους χορούς. Κι ενώ οι δύο πρώτες ημέρες το γλέντι είναι ανοιχτό για όλους, την τρίτη και τελευταία ημέρα της χαράς και του κεφιού, τον πρώτο λόγο έχουν οι ντόπιοι, με τοπικούς σκοπούς και ηπειρώτικους χορούς.

Κάρπαθος – Παναγία στην Όλυμπο

Για τους πιο ταξιδεμένους, που έχουν αψηφήσει την απόσταση και τις δυσκολίες στην πρόσβαση, το πανηγύρι της Κοίμησης της Θεοτόκου, στην Όλυμπο της Καρπάθου είναι από τα πιο κατανυκτικά.

Στην Όλυμπο, οι λειτουργίες είναι βαθιά συνδεδεμένες με το πένθος που χαρακτηρίζει αυτή την συγκυρία για τον Χριστιανισμό και το αποκορύφωμα του παραδοσιακού εορτασμού είναι ο χορός που γίνεται στη μικρή πλατεία, μπρος στην εκκλησιά της Παναγίας, με τους οργανοπαίκτες να παίζουν τον Κάτω Χορό, αργόσυρτο και με σοβαρή διάθεση.

Αρχικά, οι άντρες καθισμένοι στο τραπέζι και με ένα κομμάτι βασιλικό στο πέτο, τραγουδούν και πίνουν, με τη συνοδεία λαούτου και λίρας. Στη συνέχεια, και καθώς πέφτει το σκοτάδι, ξεκινά ο χορός, στον οποίο μπαίνουν, σιγά-σιγά, και οι γυναίκες ντυμένες με τις εκπληκτικής ομορφιάς και λαμπρότητας παραδοσιακές γιορτινές φορεσιές τους.

Ο χορός αργός και πάντα με σταθερό βήμα και κατανυκτική διάθεση, κρατά για ώρες και η όλη ατμόσφαιρα είναι από τις ωραιότερες που μπορεί να βιώσει ο πιστός στα πανηγύρια του Αιγαίου.

Ενα μεγάλο πανηγύρι

Τα παραπάνω σημεία εορτασμού της Παναγίας δεν είναι όμως τα μοναδικά, αφού από τα Βόρεια μέχρι τα Νότια, από τα ανατολικά ως τα δυτικά της χώρας, την ημέρα του Δεπανταύγουστου ηχούν παραδοσιακοί ρυθμοί.

Αν βρεθείτε λοιπόν στις Κυκλάδες μπορείτε να πάτε:

* Στο Πανηγύρι της Παναγίας της Καστριανής στη Τζια

* Στην εκκλησία της Κοιμήσεως, στη Φολέγανδρο

* Στην Παναγία την Πανοχωριανή, στην Αμοργό,

*Στην Παναγία τη Θαλασσινή της Άνδρου

* Στο Πανηγύρι της Παναγιάς, στη Σέριφο

* Στο Φιλώτι της Νάξου

Στα Δωδεκάνησα

* Στην Πορταΐτισσα της Αστυπάλαιας
* Στην Παναγία τη Σπηλιανή της Νισύρου
* Στην Παναγία της Κάσου

* Στο παλιό σχολείο στο Χωριό της Χάλκης

Στο Βορειοανατολικό Αιγαίο

* Στο Χριστό Ραχών, στην Ικαρία
* Στην Πέτρα της Λέσβου
* Στο Πυργί της Χίου
* Στους Σπαθαραίους της Σάμου

Στα Επτάνησα

* Στην Πλατριθειά Ιθάκης
* Στο Μαρκόπουλο και την Πάστρα της Κεφαλονιάς
* Στις Καρουσάδες και τις Περουλάδες στην Κέρκυρα
* Στο Σταυρό του Δήμου Αχιλλείων στην Κέρκυρα

Στα ηπειρωτικά

* Στο Τσεπέλοβο, στην Τύμφη Ιωαννίνων
* Στην Επισκοπή της Τεγέας, στην Αρκαδία
* Στη Βλάστη Κοζάνης για να μάθετε να χορεύετε τον Τρανό και στα Θεοδώριανα Άρταςγια να μυηθείτε στον Διπλοκάγκελο.

Στην Κρήτη

Στο Ηράκλειο οι κυριότεροι ναοί της Κοιμήσεως είναι η «Παναγίτσα» στο Μασταμπά και η Παναγία Καμαριανή στη Ν. Αλικαρνασσό, ενώ ενδεικτικά να πούμε ότι εορτάζουν ακόμα, ο ναός της Παναγίας της Χαρακιανής , επί της Εθνικής οδού Ηρακλείου – Ρεθύμνου αλλά και ο Ιερός Ναός της Παναγίας «Φανερωμένης της Ενορίας Αγίου Νικολάου Αρχανών. Εορτάζει επίσης ο Μητροπολιτικός Ναός της Μεγάλης Παναγίας στην Νεάπολη Λασιθίου.

Αφιερωμένα στην Παναγία είναι και πολλά μοναστήρια. Μεταξύ αυτών, τα μοναστήρια της Παλιανής, της Αγκαράθου, της Καλυβιανής, της Οδηγήτριας, η Μονή Κουδουμά , η Μονή Παντάσσας και η Μονή Κρουσταλένιας, η Αγία Μονή Βιάννου καθώς και το Βυζαντινό Μοναστήρι της Παναγίας Γκουβερνιώτισσας.